Przystosowanie do istniejących warunków było zadaniem najważniejszym. Zmiana ustroju społeczno-gospodarczego, a przede wszystkim zanegowanie hierarchicznego ładu społecznego i dążenie do ukształtowania społeczeństwa demokratycznego stanowią przyczyny radykalnej reorientacji filozofii edukacyjnej. Istotne dla przyszłości polskiej edukacji jest uświadomienie potrzeby zastąpienia edukacji adaptacyjnej doktryną edukacji krytycznej, pobudzającej do innowacji, twórczości i zmian otaczającego świata (T. Lewowicki, 1997, s. 17-18). Doktryna ta oddaje sens, idee i praktykę wielu nurtów edukacyjnych: pedagogiki krytycznej, dialogu, wyzwolenia, antypedagogiki oraz rozmaitych odmian pedagogiki humanistycznej.
