Nieporównywalnością systemów wiedzy z kolejnych etapów rozwoju, rozpatrywanych w aspekcie właściwych im współczynników metodologiczno-teoretycznych (z uwagi na ich literalne odniesienia przedmiotowe); (5) ciągłością wiedzy z poszczególnych etapów rozwoju nauk , określoną w płaszczyźnie praktyczno-obiektywnych odniesień przedmiotowych kolejnych systemów wiedzy ((4) i (5) to charakterystyka jakościowych, „rewolucyjnych” przemian wiedzy naukowej).Widoczne jest, że tego rodzaju ujęcie rozwoju nauki, znajdując się poza kręgiem „ideologii historycznej”, podważa zarazem samą zasadność naszkicowanej w odcinku poprzednim alternatywy, która z przedstawionego tu punktu widzenia ani nie jest rozłączna, ani wyczekująca: rozwojem nauki nie rządzą niezmienne, immanentne względem niego czynniki, tj. zasady normatywne racjonalnego postępowania badawczego, z drugiej zaś strony, rozwój ten nie jest także „wypadkową” przypadkowo działających „układów sił” o charakterze pozaracjonalnym.
