Opozycyjne do tej tradycji poszczególne warianty historyczne tej orientacji pojawiały się natomiast z reguły jako reakcja na jakąś postać psychologizmu, czy to w epistemologii czy generalnie — w humanistyce. Uwzględniając relację indywidualnego podmiotu do przedmiotu jego wiedzy, ujmowały one ów podmiot nie jako pewien jednostkowy, scharakteryzowany psychofizjologicznie organizm, lecz jako „czystą świadomość”, akceptującą sądy, których prawomocność poznawcza nie może być ustalona drogą analizy genetycznej ich pochodzenia, analizy zakładającej, iż „nosicielem” owej świadomości jest określona jednostka psychofizyczna.
